Print this page
Sişenbe, 14 Iýun 2016 09:57

Taryh

Written by
Rate this item
(0 votes)
Ýanka Kupala adyndaky Grodno Döwlet uniwersiteti Belarus döwletiniň iň bir owadan şäheriniň biri bolan Grodno şäheriniň iň täze döwrebap bilip merkezi. Bu bir Belarusiýanyň uly regional uniwersiteti bolup özüniň geçmişde gurlan berk fundamenti esasynda häzirki wagtda uly üstünlikleri bilen tapawutlanýar.
 

1940

Uniwersitetiň binasy bolan Ožeşko köçesiniň 22 jaýy ilkinji gezek Mugallymçylyk Institutynyň talyplaryny kabul etdi.

1944

Mugallymçylyk Instituty Grodno Döwlet Pedagogiki Institutyna öwrüldi.

1950

Instituta Belarus döwletiniň meşhur şahyry bolan Ýanka Kupalanyň adany berildi

1978

Grodno Döwlet Pedagogiki Instituty Uniwersitet statusyny aldy

1998

Kwalifikasiýalary ululdyş we hünärmenleri täzeden taýýarlaýyş Institutyaçylda. 2007-nji ýylda Kwalifikasiýalary ululdyş we kadyrlary taýýarlaýyş Instituty diýip adyny üýtgedildi.

2001-2006

Ýanka Kupala adyndaky Grodno Döwlet Uniwersiteti 4 sany kolleži öz içine aldy: Wolkowysk kolleži, Lida kolleži, Gumanitar kolleži, Tehnologiýa kolleži.

2010

Ýanka Kupala adyndaky Grodno Döwlet Uniwersiteti Belarus döwletiniň regional ýokary okuw jaýlarynyň arasynda ilkinjileriň biri bolup talap edilýän menejmentiň hiliniň gabat gelýänligi esasynda Milli we Halkara sertifikatlaryna eýe boldy we Belarus döwletiniň Prezidenti tarapyndan bilimiň hil derejesinde ýetilen üstünlikleri üçin pul baýragy bilen sylaglandy.

BSSR Halk Komissarlary Geňeşiniň 1940-njy ýylyň 22-nji fewralyndaky "Belarusyň günbatar sebitlerinde halk bilimini guramak çäreleri barada" 209-njy kararyna laýyklykda Grodno mugallymlar instituty döredildi. Iki bölüm - Belarus dili we edebiýaty, rus dili we edebiýaty, fizika we matematika - doly däl orta mekdebiň 5-7-nji synp mugallymlaryny taýýarlady. Institutyň ilkinji müdiri himiýa okatmagyň taryhy we usulyýeti boýunça hünärmen S.Ý. Raskin. Birinji kursda 100-den gowrak okuwçy kabul edildi. Institutda sapaklar 1940-njy ýylyň 7-nji martynda başlandy.

Grodno mugallymlar instituty uzak dowam etmedi. Beýik Watançylyk urşy başlanandan bir gün soň şäheri basyp alan faşist basybalyjylary enjamlary we synp otaglaryny ýykdy we institutda keselhana gurdy. 15,000-nji kitaphananyň gaznasy ýakyldy. Köp mugallym we okuwçy frontda söweşdi, partiýa hereketine gatnaşdy.

Grodno 1944-nji ýylyň iýulynda azat edilenden soň, Pedagogika institutynyň açylmagyna taýýarlyk başlandy. SSSR-iň Halk Komissarlary Geňeşiniň 1944-nji ýylyň 20-nji oktýabryndaky buýrugy esasynda Grodno mugallymlar instituty pedagogika institutyna öwrüldi. Institutyň müdiri hökmünde N.W. Wlasovets bellenildi.

1944-nji ýylda pedagogika institutynyň üç fakulteti - fizika we matematika, edebiýat we daşary ýurt dilleri bardy. Gaýybana bölümleri ilkinji ikisinde derrew guraldy.

1949-njy ýylyň awgust aýynda Grodno pedagogika institutynyň müdiri wezipesine I.N. Malýukewiç bellenildi.

1954-1955-nji ýyllarda instituty üýtgedildi. Taryh mugallymlara okuw bermek üçin Taryh fakulteti açyldy.

Grodno pedagogika institutynyň ösmegine 1955-nji ýylyň güýzünde oňa ýolbaşçylyk eden D.S. Markowskiý uly goşant goşdy.

1964-nji ýylda biologiýa we himiýa fakulteti döredildi. 1969-njy ýylda institutda aspirantura guraldy. Oňa ilkinji ýazylyşyk aşakdaky hünärler boýunça geçirildi: Belarus dili, SSSR-iň taryhy, matematiki derňew, diferensial we integral deňlemeler, matematikany okatmagyň usullary.

Grodno pedagogika institutynyň işi ýokary hünärli mugallymlary taýýarlamaga gönükdirildi. Bilim we medeniýet üçin işgärler potensialyny döretmek, Belorussiýanyň günbatar sebitinde intellektuallar toparyny döretmek nukdaýnazaryndan seredilende, ähli bilim we ylmy işler ugrukdyryldy.

1973-nji ýylda A.V. Bodakow. 1978-nji ýyla çenli uniwersitetimiziň bilim we gözleg işlerini ep-esli ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýän birnäçe çäreler tamamlandy.

Grodno döwlet uniwersiteti (GrDU) 1978-nji ýylda Ýanka Kupala pedagogika institutynyň esasynda döredildi. SSSR-iň Ministrler Geňeşiniň Grodno döwlet uniwersitetini guramak baradaky karary 1977-nji ýylyň 24-nji iýunynda kabul edildi. Ilkinji uniwersitet kabul edilişik 1978-nji ýylyň sentýabr aýynda geçirildi. GrDU rektory hökmünde A.W. Bodýakow bellenildi.

Günbatar Belorussiýada ilkinji uniwersitetiň 70-nji ýyllarynyň ahyrynda açylmagy respublikanyň ykdysady we medeni taýdan ýokary derejeli ösüşini görkezdi. Ylmy we tehniki ynkylap ýokary tehnologiýaly pudaklarda ýokary hünärli işgärleri we täze talaplara laýyk gelýän okuwlary gurap bilýän köpçülikleýin mekdepler üçin mugallymlary taýýarlamak meselesini döretdi.

Uniwersitet açylanda onuň gurluşynda 5 fakultet bardy: matematika, fizika, taryh, filologiýa we pedagogika fakulteti we başlangyç bilim usullary. Iki bölüm bilen uniwersitetden öňki okuw fakulteti bardy: geljekki mugallymlar we geljekki gözlegçiler, şeýle hem ýaş tälimçi mugallymlar fakulteti. 25 kafedra we raýat goragy kursy bardy. 1-nji sentýabrda iki sany täze kafedra işe başlady: diferensial deňlemeler we döwlet we kanun.

Okuwçylaryň ösüşinde möhüm rol oýnady. Mugallymçylyk we terbiýeçilik işleri bilen birlikde, institutyň partiýa guramasynyň ýolbaşçylygyndaky jemgyýetçilik işine uly ähmiýet berildi. Şeýle hem okuwçylaryň bilim we gündelik tertip-düzgünine üns berildi. Kuratorlyk instituty ýaýrady.

Tomusky zähmet hereketi aýratyn ösüş gazandy. Talyp gurluşyk toparynyň (TGT) düzümindäki işler raýatlygyň döremegine goşant goşdy, jogapkärçilik we kollektiwizm duýgusyny döretdi. Şeýlelik bilen TGT gatnaşyjylary ýeterlikli däl býudjetini doldurmaga mümkinçilik aldylar.

1978-1979-njy okuw ýylynda uniwersitetde bilim prosesi 236 mugallym tarapyndan geçirildi, şol sanda 3 ylymlaryň doktory, şol sanda 1 professor, 101 ylym kandidaty, şol sanda 60 dosent we uly gözlegçiler.

1978-nji ýylda Taryh fakultetinde hukuk fakulteti açyldy we şol esasda 1981-nji ýyldan bäri hukuk fakulteti işe başlady.

1980-nji ýyllaryň başynda ýaş uniwersitetiň täze görnüşlerini we iş usullaryny gözlemek bilim we ylmy işleriň esasy ugurlaryna laýyk gelýän gurluşynyň emele gelmegi bilen tamamlandy.

1981-nji ýylda hukuk fakultetiniň esasynda hukuk fakulteti öz işine başlady.

1984-nji ýylda Biologiýa we Himiýa fakulteti işine täzeden başlady.

1988-1989-njy okuw ýylynda, 7 fakultetde: filologiki, matematiki, fiziki, taryhy, biologiki, hukuk, pedagogika we başlangyç bilim usullary, stasionar bilimiň 2250 okuwçysy, 1750 - hat alyşmak we 312 - agşam talyplary gatnaşdy. Uniwersitet 9 ugur we 16 hünär boýunça işgärleri taýýarlady.

Grodno döwlet uniwersiteti 10 ýyl bäri Ýanka Kupalanyň adyny götermedi. Diňe 1988-nji ýylyň 13-nji sentýabrynda BSSR Ministrler Geňeşiniň karary bilen, GrDU uniwersitetiniň partiýasy we Komsomol guramasynyň haýyşy boýunça ýene-de Ýanka Kupalanyň ady berildi.

1989-njy ýylda orta mekdepler üçin bedenterbiýe mugallymlaryny taýýarlaýan Bedenterbiýe fakulteti açyldy.

1980-nji ýyllarda GrDU-nyň gurluşyny özgertmegiň soňky tapgyry, 1989-njy ýylda Filologiýa fakultetiniň esasynda Polşa dili we edebiýaty bölüminiň açylyşy boldy. Bu wagt, milli bilim syýasatynda milli döwlet syýasatynyň durmuşa geçirilmegi bilen baglanyşyklydy.

1990-njy ýylda önümçilik ganaty Fizika fakultetinden aýrylyp, aýratyn inženerçilik fakultetine öwrüldi.

1991-nji ýylda uniwersitetde Belorussiýanyň filologiýa we medeniýet fakulteti açyldy.

1994-nji ýylyň başynda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetiniň rektory wezipesine professor Leonid Nikolaýewiç Kiwaç başlady. 1966-njy ýylda Belarus döwlet uniwersitetiniň fizika fakultetini gutardy, 1993-nji ýylda bolsa fizika we matematika ylymlarynyň doktory derejesi üçin diplom işini gorady. Täze rektor maksatnama esasynda pedagogiki ugry bolan uniwersiteti Günbatar Belorussiýanyň ylym, bilim we medeniýet merkezine öwürmekdi.

1994-nji ýylyň birinji ýarymynda fakultetler birleşdirildi we täzeden profil edildi: inženerçilik we fizika fakultetleri inženerçilik-fizika, hukuk we halkara gatnaşyklar bölümleri - hukuk we ykdysadyýet fakultetine birleşdirildi, daşary ýurt dilleri bölümi filologiýa fakultetinden aýratyn fakultete bölünipdi. Biologiki, taryhy fakultetler, pedagogika we başlangyç bilim usullary fakulteti barada aýdylanda bolsa, olar biologiýa we ekologiýa, taryh we medeniýet, psihologiýa we pedagogika fakulteti diýlip atlandyryldy.

1997-nji ýylda Hukuk we Ykdysadyýet fakulteti Hukuk fakultetine we Ykdysadyýet we dolandyryş fakultetine üýtgedildi we daşary ýurt dilleri fakulteti filologiýa fakultetiniň bir bölegi boldy.

1997-nji ýylyň sentýabr aýynda ozal gözleg boýunça wise-rektor bolup işlän professor Sergeý Aleksandrowiç Maskewiç Grodno uniwersitetiniň ýolbaşçylygyna geldi. 1974-nji ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno pedagogika institutynyň fizika we matematika fakultetini tamamlady. 1995-nji ýylda Fizika we matematika ylymlarynyň doktory derejesi üçin diplom işini gorady. Sergeý Aleksandrowiç täze işinde işlän ilkinji günlerinden başlap, tejribeli syýasatçy, ökde guramaçy we iş dolandyryjysydygyny, bilim prosesiniň ösüşiniň umumy meselelerini we uniwersitet durmuşynyň jikme-jik gowy bilýändigini subut etdi. 2005-nji ýylda Belarus Respublikasynyň Milli Assambleýasynyň Wekiller palatasyna saýlandy.

2001-nji ýylda aspirantura bilim instituty uniwersitetiň hataryna goşuldy. 2001-2006-njy ýyllar aralygynda GrDU-a 4 kollež girizildi: Tehnologiýa, Wolkowysk, Lida, Gumanitar ylymlar.

2005-nji ýyldan 2013-nji ýyla çenli Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetiniň rektory professor, fiziki we matematika ylymlarynyň doktory Ýewgeniý Alekseýewiç Rowba-dy. Onuň ýolbaşçylygynda uniwersitet hünärleriň we hünärleriň sanawyny giňeltdi. Harby fakultet, gurluşyk inženerçiligi fakulteti, syýahatçylyk we hyzmat fakulteti, innowasiýa inženerçilik tehnologiýalary fakulteti döredildi. Hil dolandyryş ulgamy ISO 9001 we ISO 9001: 2008 talaplaryna laýyk gelýän milli we halkara şahadatnamalaryny aldy.

2010-njy ýylda uniwersitet hil pudagynda gazanan üstünlikleri üçin Belarus Respublikasynyň hökümetiniň baýragy bilen sylaglandy. Jemgyýet-medeni ösüşde, ýokary hünärli işgärleri taýýarlamakda we döredilmeginiň 70 ýyllygy mynasybetli gazanylan üstünlikler üçin uniwersitet Belarus Respublikasynyň Prezidentiniň karary bilen Belarusyň Hormatly Döwlet baýdagy bilen sylaglandy. 2011-nji ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti Belarus Respublikasynyň Ylym we Tehnologiýa Döwlet komitetinden we Belorussiýanyň Milli Ylymlar akademiýasyndan akkreditasiýa şahadatnamasyny alan ilkinji uniwersitetleriň biri boldy. ylmy, ylmy, tehniki we innowasiýa işleriniň netijelerine baha bermek.

2013-nji ýylyň 1-nji martynda dosent, pedagogika ylymlarynyň doktory Andreý Dmitriýewiç Korol uniwersitetiň rektory wezipesine bellendi. Şol ýylda Taryh, Aragatnaşyk we Syýahatçylyk fakulteti öz işine başlady we Taryh we sosiologiýa fakultetiniň we Syýahatçylyk we hyzmat fakultetiniň Filologiýa fakultetiniň iki bölümini goşmak bilen ähli hukuklarynyň we borçlarynyň mirasdüşeri boldy: ismurnalistika bölümi we Medeniýetara aragatnaşyk üçin lingwistik goldaw bölümi. Şeýle hem 2013-nji ýylda uniwersitetden öňki okuw fakulteti işine täzeden başlady.

A.D. Korolyň ýolbaşçylygynda ylym we bilim merkeziniň üstünlikli işlemegi amala aşyryldy. Şeýlelik bilen, 2014-nji ýylda uniwersitet Bilim ministrliginiň ilkinji dört uniwersitetine girdi, olar eýýäm birinji tapgyrda kabul edilişik býudžet meýilnamasyny doly durmuşa geçirdiler.

2014-nji ýylda aýratyn we pudaklaýyn baha berişleriň toplumlaýyn ulgamy işlenip düzüldi we durmuşa geçirildi. Şeýle hem, uniwersitet, statusyny tassyklaýan nusgawy uniwersitetiň görnüşine laýyk gelendigi üçin döwlet akkreditasiýasyny üstünlikli geçdi.

2014-nji ýylda uniwersitetiň bilim portaly "Bilim we ylym" dalaşgärliginde “Tibo” internet baýragyny, 2015-nji ýylda bolsa Ýanka Kupala adyndaky GrDU halkara webometrika reýtinginde milli uniwersitetleriň arasynda ikinji ýeri eýeledi we esasy görkezijiler boýunça ýurduň iň gowy on uniwersitetleriniň hataryna girdi.

2016-njy ýylyň mart aýynda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti Belorussiýada ilkinji innowasiýa media klasteriniň esaslandyryjysy boldy. Gurluşyň işi, döwlet edaralarynyň, bilim guramalarynyň, ylym we önümçilik guramalarynyň özara täsiri üçin täsirli mehanizmleri döretmek arkaly Grodno sebitiniň bäsdeşlik maglumat giňişliginiň innowasiýa ösüşine gönükdirilendir.

2016-njy ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti, hil pudagynda gazanan üstünlikleri üçin Belarus Respublikasynyň hökümetiniň baýragynyň eýesi diýen ady tassyklady. Baýrak gowşuryş toparynyň degişli karary, 2016-njy ýylyň 8-nji aprelindäki 293 belgili karar bilen tassyklandy.

2017-nji ýylyň 29-njy sentýabrynda Andreý Dmitriýewiç Korol Belarus döwlet uniwersitetiniň rektory wezipesine bellendi. 2017-nji ýylyň 7-nji dekabrynda Kiturko Irina Fýodorowna Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetiniň rektory wezipesine bellendi.

2017-nji ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetiniň Ylym we tehnologiki seýilgähiniň ilkinji binasynyň gurluşygy başlandy.

2018-nji ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti bilim prosesinde we uniwersitet dolandyryşynda maglumat we aragatnaşyk tehnologiýalaryny ornaşdyrandygy üçin Bilim ministrliginiň diplomy bilen sylaglandy.

Ýokary okuw jaýlarynyň uçurymlarynyň respublika balynda Kupala uniwersiteti ýurduň uniwersitetleriniň arasynda ilkinji bolup “Ýylyň uniwersiteti” diýlip yglan edildi.

"Grodzenski uniwersitet" gazet, "Ylmy, meşhur ylym temalarynyň iň gowy materiallary" dalaşgärliginde 2017-nji ýylda çap edilen "Zolotaýa litera" XIV milli bäsleşiginiň ýeňijisi boldy.

Şol ýylda gurluşyk tamamlandy we Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetiniň Ylym we tehnologiki seýilgähiniň ilkinji binasy açyldy.

2018-nji ýylyň oktýabr aýynda Belarus Respublikasynyň prezidenti Aleksandr Grigorýewiç Lukaşenko Grodno sebitine iş sapary wagtynda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetine baryp gördi.

2019-njy ýylyň aprelinde Belarus Respublikasynyň prezidenti A.G. Lukaşenkonyň adyndan Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetiniň talyplary üçin täze umumy ýaşaýyş jaýynyň gurluşygy gaýtadan başlandy.

2019-njy ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti, 2018-nji ýylda hil pudagynda gazanan üstünlikleri üçin Belarus Respublikasynyň hökümetiniň baýragynyň eýesi diýen ady tassyklady.

Şu ýyl "Ylmy gurama" dalaşgärliginde Kupala uniwersiteti Respublikan Hormat Geňeşine girizildi.

2019-njy ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti uniwersitetiň hil dolandyryş ulgamynyň milli ülňüleriň talaplaryna laýyk gelýändigi baradaky şahadatnamany tassyklady, şeýle hem yglan edilen görnüşe - nusgawy uniwersitetiň döwlet akkreditasiýasyny tassyklady.

Şol ýylda uniwersitet "Sanly uniwersitet +" sanly tehnologiýany ösdürmek taslamasyny tassyklady we zehinli we zehinli ýaşlar bilen işlemek düşünjesini we ony durmuşa geçirmek üçin maksatnama kabul etdi.

2019-njy ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti Belarus Respublikasynyň Bilim ministrliginiň “Uniwersitet 3.0 modeline esaslanýan ýokary okuw jaýlarynyň işini gowulandyrmak” synag taslamasyna girdi.

“Ýanka Kupala” döwlet uniwersitetiniň esasynda sebitiň dolandyryş potensialyny emele getirmek üçin ýurduň ilkinji innowasiýa topary döredildi.

2019-njy ýylyň iýun aýynda Kupala okuwçylary meýletinçi we Belarus Respublikasynyň milli ýygyndysynyň düzüminde II ýewropa oýunlaryna gatnaşdy. Kupala topary Belarus milli ýygyndysynyň hazynasyna dört medal getirdi: iki kümüş we iki bürünç.

2019-njy ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetiniň esasynda UNESKO-nyň maglumat tehnologiýasy we hukuk kafedrasynyň ilkinji sebit bölümi açyldy.

"Ýanka Kupalanyň adyny göterýän Grodno döwlet uniwersiteti" bilim edarasynyň işgärler syýasaty işlenip düzüldi we tassyklandy.

2020-nji ýylyň başynda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti 80 ýaşyny belledi. Uniwersitetiň işgärleri Belarus Respublikasynyň Prezidenti Aleksandr Lukaşenkony ýubileý bilen gutladylar.

2020-nji ýylyň başynda GrDU-nyň Ylmy we Tehnologiýa seýilgähiniň ikinji tapgyrynyň gurluşygy başlandy.

2020-nji ýylda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersitetinde uniwersitetiň innowasiýa ösüş gaznasy döredildi.

"Grodzenskі unіwersіtet" gazet ikinji gezek "Ylmy, meşhur ylym mowzuklarynyň iň gowy materiallary" dalaşgärliginde "Altyn hat" XVI milli bäsleşiginiň ýeňijisi boldy.

2020-nji ýylda kabul ediş kampaniýasynyň başynda Ýanka Kupala döwlet uniwersiteti ýurtda sanly kabul ediş komitetiniň elektron hyzmatyny döreden ilkinji boldy.

2020-nji ýylyň sentýabr aýynda Dubko köçesinde täze talyplar umumy ýaşaýyş jaýynyň açylyş dabarasy boldy.

2020-nji ýylda GrDU Respublikan Uniwersiada-2020-de birinji ýeri eýeledi.

2020-nji ýylyň dekabrynda Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti konstitusiýa özgertmeleri we ýurduň we sebitiň ösüşiniň beýleki möhüm meseleleri boýunça Grodno Dialogy 2020 üçin platforma boldy.

2022-nji ýylyň iýun aýynda Kupala uniwersiteti dördünji gezek "Belarus Respublikasynyň hökümetiniň baýragy" bäsleşiginiň laureaty diýen ada eýe boldy. Uniwersitetiň rektory Irina Kiturko we okuw işleri boýunça prorektor Ýuriý Belyh Belarus Respublikasynyň Wise-premýer Ýuriý Nazarow tarapyndan laureat diplomy bilen sylaglandy.

Garaşsyz akkreditasiýa we baha beriş gullugynyň Akkreditasiýa geňeşiniň IAAR-yň 2023-nji ýylyň 27-nji ýanwaryndaky karary bilen, Ýanka Kupala adyndaky Grodno döwlet uniwersiteti 5 ýyl möhlet bilen halkara institusional akkreditasiýa we 16 bilim maksatnamasy üçin halkara programma akkreditasiýasyny aldy.

Read 2216 times Last modified on Çarşenbe, 19 Aprel 2023 02:55